Кореяда өмір сүру жөніндегі нұсқаулық

Кореядағы жалпы тұрғын үй түрлері: жеке жер үй, пәтер, офистель, көппәтерлі үй, бірнеше отбасы бірге тұратын үй және т.б. Соңғы кездері қалада тұратын кәрістер тұрмыстың ыңғайлы болуы үшін көп қатарлы пәтерде тұрғанды жөн көреді. Кәрістер жекеменшік тұрғын үйді иелену өте маңызды мәселе деп санайды. Кореяда тұрғын үй бағасы өте қымбат, ауылдық жерлермен салыстырғанда қаладағы үйлердің бағасы әлдеқайда қымбат.

Тұрғын үйді сатып аларда үйдің орналасқан жері мен терезелерінің бағытталған жағы, көлік қатынасы ыңғайлы ма, айналаның жағдайы сияқты факторларды мұқият қарастыру керек. Сатып алғыңыз келетін тұрғын үйді таңдағаннан кейін, сол үйдің тіркеу құжаттарын (тіркеу жазбалары) алып, жекеменшік құқығын, кепілдерді тексеріп, зиян шекпес үшін сақтық шараларын жасау керек. Тұрғын үйді сатып аларда келісімшартқа қол қойылады, сол кезде келісімшарттың мазмұнын мұқият оқып, егжей-текжейін дұрыстап түсініп алу керек.

Кореяда ғана кездесетін жалға алудың ерекше тәсілі. Тұрғын үй иесіне белгілі бір соманы кепілдік ретінде төлеп, келісілген мерзім ішінде сол үйде тұрады, келісім мерзімі аяқталғаннан кейін кепілдің толық сомасын қайтадан алады. Үйді толығымен жалға алуға немесе тек кейбір бөліктерін (бір қабат немесе 1-2 бөлме) жалға алуға болады. Үйді толығымен жалға алғанда кепілдік әдетте тұрғын үй бағасының 40-80% аралығында болады. Жалға алу келісімі әдетте 2 жыл мерзімге (офистель үшін 1 жыл) жасалады. Заңда үй иесі жалға алушының келісімінсіз 2 жыл ішінде келісімді бұзуға құқығы жоқ деп көрсетілген. Яғни, тұрғын үйді жалға беру туралы заңға сәйкес келісімшарт 1 жылға жасалса да, жалға алушы қалаған жағдайда ол үйде 2 жыл бойы тұра алады.

Тұрғын үй нарығының дағдарысы жалғасып, пайыздық мөлшерлемелердің төмендеуіне байланысты жалға берушілер джонсэны бөліп төлейтін жүйеге ауыстырып, үйлерін жалға беретін жағдайлар туындай бастады. Тұрғын үйге кепілдік салып, оған қоса ай сайын ақшасын төлеп тұратын жүйені енгізді. Жалпы тұрғын үйлердің 10-ның 3-еуі шамамен осындай тәсілмен (пан джонсэ) жалға беріледі деп есептеуге болады. Соңғы уақыттарда бағасы көтерілген джонсэны уольсэға(ай сайын төлейтін ақша) ауыстырып, (әдетте банк депозитінің орташа пайыздық мөлшерлемесінің екі есесі болып табылады) жалға алушылардан ай сайын төлем алғанды дұрыс деп санайтын адамдар көбейіп келеді. Мысалы, егер 2 жыл ішінде джонсэның бағасы 300 миллион воннан 400 миллион вонға көтерілген болса, көтерілген 100 миллион вонды айлық төлем ретінде есептеп, кепілдікке 300 миллион вон алып, ай сайын 400,000-600,000 вонды қоса алып отырады.

Белгілі бір соманы кепілдік ретінде төлеп, одан бөлек ай сайынғы пайдалану төлемін төлеп отыратын жалдау тәсілі. Бұл тәсілмен үйді жалға алушы адам көлемі бірдей үйді джонсэдан гөрі арзан бағаға ала алады. Келісім жасағанда үй иесімен келісіп, кепілдік пен айлық пайдалану төлемін арзандатуға болады. Егер кепілдіктің бағасын көтерсеңіз, айлық төлем азаяды, ал кепілдікті төмендетсеңіз, айлық төлем көбейеді. Уольсэнің бағасы бөлменің көлемі мен санына, сондай-ақ үй ішіндегі жабдықтарға байланысты әртүрлі болады. Джонсэ немесе уольсэ төлеміне коммуналдық төлемдер (электр энергиясы, су, газ, телефон, интернет, телевизор және т.б.) кірмейді, сондықтан жалға алушы оларды бөлек төлейді. Жиһаз бен тұрмыстық техника болмайды, оларды да бөлек сатып алу қажет, бірақ көппәтерлі немесе офистель сияқты жерлерде тоңазытқыш, кір жуу машинасы сияқты негізгі тұрмыстық техникалар болуы мүмкін.

Компания немесе мектеп тарапынан қамтамасыз етілетін тұрғын үйді білдіреді. Шетелдік инвесторлар, практикаға келген шетелдіктер (D-3) мен жұмысқа рұқсат беру бағдарламасымен келген жұмысшылар (E-9) визасымен Кореяға келген шетелдіктерге компания тарапынан жатақхана ұсынылуы мүмкін, бірақ бұл жағдай компанияның міндеті емес.

Кореяда тұрғын үйді іздеудің бірнеше жолы бар. Көшеде жабыстырылған жарнамаларды қарап, тікелей барып тұрғын үйді табуға болады. Бұдан басқа көпшілік халық қолданатын қызмет бар, ол - жылжымайтын мүлік агенттіктерін пайдалану. Жылжымайтын мүлік агенттіктері сіз үшін маңызды мәліметтерді тексеріп, келісімшартқа қажетті құжаттарды дайындап, заң бойынша ақыл-кеңес береді. Мұндай агенттіктердің қызметіне жүгінетін болсаңыз тұрғын үй бағасына байланысты белгіленген заңды комиссияны төлеуіңіз қажет, интернет арқылы делдалдық комиссияны алдын ала тексеріп алғаныңыз жөн.

Келісімшартты үй иесімен жасау қажет. Келісімшартта тұру мерзімі, кепілдік мөлшері, айлық жалдау ақысы сияқты мәліметтер жазылады. Бірақ кей адамдар үй иесімен тікелей келісім жасамай, бөлмеде тұратын басқа жалға алушымен келісім-шартқа отырып, кепілдік төлемді сол адамға төлеуі мүмкін. Мұндай жағдайда, егер үй иесі жасалған келісімнің шарттарына келіспесе, кепілдік төлемді қайтарып алу қиынға түсуі мүмкін.
Сондықтан келісімшартты жазғанда, міндетті түрде сол үйдің иесінің кім екенін тексеру керек, сондай-ақ иесінің немесе иесінің уәкілдігін алған адамның құжаттарын (мөр куәлігі және сенімхаты) тексеріп, содан кейін ғана келісім жасау қажет.

Келісім жасамастан бұрын жылжымайтын мүлікті тіркеу құжатын тексеру өте маңызды мәселе болып табылады. Бұл құжатта үй иесінің аты-жөні, мекенжайы, үйдің ауданы мен құрылымы, үй иесінің қарыздары сияқты мәліметтер көрсетіледі. Құжатты жылжымайтын мүліктің мемлекеттік кадастрына бармай-ақ, интернет (www.iros.go.kr, Жоғарғы Соттың жылжымайтын мүлікті тіркеу қызметі) арқылы оңай алуға болады. Түсінбеген жағдайда айналаңыздағы кәріс әріптестеріңізден көмек сұраңыз.

Келісімшарт сомасы заңда белгіленбеген, алайда әдетте кепілдік төлемнің 10%-ын құрайды. Егер депозит сомасы 2,000,000 вон болса, келісімшарт сомасы 200,000 вон болады. Қалған 1,800,000 вонның бір бөлігін үйге көшкенге дейін белгіленген уақытта төлеп, қалғанын көшіп келген күні төлейді, немесе үйге көшіп келген күні бәрін біржолата төлейтін адамдар да бар. Ақша төленді деген түбіртекті өзіңізбен бірге сақтап қойғаныңыз жөн.

Түрлі жағдайларға байланысты келісілген мерзімінен бұрын үйден көшіп кетуге тура келуі мүмкін. Мұндай жағдайда үй иесі депозитті қайтарып береді, бірақ қалған уақыттың ай сайын төленетін ақысын алып қалуға құқы бар.
Мысалы, сіз депозиті 2,000,000 вон, ай сайынғы жалдау ақысы 150,000 вон тұратын бөлмені жалдадыңыз деп есептейік, бірақ келісілген мерзімнің аяқталуына үш ай қалғанда көшіп кетесіз. Сіздің орыныңызға жаңа жалдаушы табылса, ешқандай мәселе болмайды. Алайда табылмаса, үй иесі қалған 450,000 вонды (150,000 вон × 3 ай) депозиттен ұстап қалуы мүмкін, қалған 1,550,000 вонды ғана қайтаруы заң бұзушылық болып саналмайды.
Сіз келісімшарт мерзімі аяқталардан бір ай бұрын үй иесіне келісілген уақыт аяқталған бойда басқа жаққа көшетініңізді ескерттіңіз, осыған қарамастан үй иесі жаңа жалдаушы табылмады деген себеппен сізге депозитті қайтармайтын болса, оның бұл әрекеті заңсыз болып саналады. Мұндай жағдайда азаматтық іс бойынша үй иесінің үстінен сотқа арыз беріп, ақшаны қайтарып алуыңызға болады. Сот ісін бастау қиындыққа түсіп жатса, кеңес беру мекемелеріне (www.klac.or.kr, Кореяның құқықтық көмек көрсету мекемесі) хабарласып, кеңес алғаныңыз жөн.

Көпмәдениетті отбасыларға арналған тұрғын үй ұсыну жүйесі – оларға тұрғын үй алуда қолдау көрсету мақсатында кәріс отбасыларымен бәсекесіз түрде өтетін жүйенің бірі болып табылады.

Кореядағы электр конденсаторларының кернеуі көбінесе 220V. Егер электр құрылғысы 110V-қа арналған болса, конденсаторды 220V-дан 110V-қа төмендететін трансформатор қажет.

Барлық үйлерде электрден туындайтын өрттің алдын алатын ток сақтандырғыш атты қауіпсіздік құрылғысы бар. Электр қуатының мөлшері шамадан тыс көп болғанда немесе электр ағынында ақау болғанда, ажыратқыш автоматты түрде түсіп, электр қуаты өшеді. Бұл құрылғы дұрыс жұмыс істемесе, қауіпті жағдай туындауы мүмкін, сондықтан жаңа үй алған кезде ток сақтандырғыштың дұрыстығына көз жеткізу керек. Тексеру оңай: ток сақтандырғыштың сынақ түймесін (қызыл түс, ақауларға арналған – жасыл түс) басып көріңіз. Егер ажыратқыш төмен түссе, құрылғы қалыпты жұмыс істейді, олай болмаса, ақауы бар.

Қыс мезгілінде су құбырлары қатып қалып, суды пайдалана алмайтын жағдайлар болады. Оны болдырмау үшін келесі жағдайларға назар аудару керек.

Көптеген үйлерде кездесетін газ плитасын пайдаланғанда, жалынның көк түсті екенін тексеріңіз. Егер жалын қызыл түсті болса, ақау бар деген сөз, сондықтан газды өшіріп, себебін анықтаңыз. Сондай-ақ газ плитасын пайдаланғанда, алдымен аралық газ клапанын толық ашып алған соң ғана газды қосыңыз. Газ плитасын қолданып болған соң, аралық газ клапанын толық жауып, ауаны жеткілікті түрде желдету үшін терезені ашыңыз.
Сұйытылған мұнай газы (LPG) немесе қала газы пайдаланылған жағдайда, газ қауіпсіздігін тексеруден өткізу өте маңызды. Газдың жылыстауын тексеру үшін ыдыс жуғыш сұйықтық пен суды 1:1 қатынасында араластырып, шланг жалғанған жерге жағыңыз. Ешқандай реакция болмаса — бәрі қалыпты. Бірақ көпіршіктер пайда болса, бұл газдың жылыстап жатқанын білдіреді, сондықтан ақауды дереу жөндеу қажет. Қала газын пайдаланатын үйлер үшін газ компаниялары әр алты ай сайын қауіпсіздік тексерісін жүргізеді (есептегіш көрсеткіштері ай сайын алынады). Тексерісті өткізіп алмау үшін мүмкіндігінше тексеріс күні үйде болуға тырысыңыз.
Газбен жұмыс істейтін аспаптарды дұрыс пайдаланбау нәтижесінде көптеген ауыр жазатайым оқиғалар орын алады. Қолданғаннан кейін әрдайым оттың толық сөнгенін тексеріп, аралық газ клапанын мықтап жабуды әдетке айналдырыңыз.

Бутан газ баллондары тасымалданатын газ плиталарында қолданылады. Бутан газ баллонын дұрыс салмау салдарынан газдың жылыстау жағдайы жиі кездеседі. Сондықтан жалын әлсіз болса немесе газдың иісі сезілсе, себебін дереу анықтау қажет.
Тасымалданатын газ плиталары қауіпсіздік ережелеріне сай қолданылуы тиіс.
① Плитадан үлкен гриль табасын қолданбаңыз.
② Бутан газ баллондарын от көзіне жақын немесе индукциялық плиталарға қоймаңыз.
③ Қолданылған бутан газ баллондарын алып тастаңыз.
④ Жабық бөлмеде қолданған жағдайда бірден желдетіңіз.
⑤ Тасымалданатын газ плиталарын сақтаған кезде бірінің үстіне бірін қоймаңыз.
⑥ Қолданылған бутан газ баллондарын тастамас бұрын, желдетілетін жерде немесе ашық ауада қалған газды толық шығарып, оларды арнайы белгіленген орындарға тастаңыз.

Газ компаниялары газдың қауіпсіз пайдаланылып жатқанын тексеру үшін тұрақты түрде келіп, қауіпсіздік тексерісін жүргізеді. Бұл — заңды міндет болғандықтан, жоспарлы тексеріс кезінде үйде болуға тырысыңыз. Соңғы уақытта газды қауіпсіз пайдалануға мүмкіндік беретін әртүрлі қауіпсіздік құрылғылары, мысалы, газ клапанына арналған таймерлер, автоматты өшіргіш клапандар және көмірқышқыл газының (CO) дабыл құрылғылары әзірленуде.
Газ апаттары көбінесе газ қондырғыларын немқұрайлы басқарудан туындайды, нәтижесінде газдың жылыстауына әкеледі. Ең жиі кездесетін апаттар — газбен улану және газ жарылыстары.
Газды қауіпсіз пайдалану — ең маңызды нәрсе. Газ пайдаланып жатқанда шіріген пиязға ұқсас бөгде иіс сезілсе, газдың жылыстап жатқанын өзіңіз тексерсеңіз болады. Шланг немесе құбыр қосылыстарына ыдыс жуғыш сұйықтық пен суды 1:1 қатынасында араластырып жағыңыз. Ешқандай реакция болмаса — бәрі қалыпты. Бірақ көпіршіктер пайда болса, бұл газдың жылыстап жатқанын білдіреді, сондықтан мына әрекеттерді дереу орындау қажет:

Көптеген үйлерде орнатылған жалпы жылыту жүйелері ішкі еденге ыстық су құбырларын орнату арқылы ыстық суды айналдырып, тұрмыстық қажеттіліктерге қажетті ыстық суды қамтамасыз етеді.

Қазандық түрлеріне шымтезек брикетін, мұнайды, сұйытылған мұнай газын (LPG) немесе қала газын пайдаланатын брикет қазандығы, мұнай қазандығы, LPG қазандығы және қалалық газ қазандығы жатады.
Брикет қазандықтары арзан болғанымен, көмір брикеттерін уақтылы ауыстыру қажет болғандықтан қолдануға ыңғайсыз.
Маймен жұмыс істейтін қазандықтар мен LPG қазандықтарының екі кемшілігі бар: біріншіден, қымбатқа түседі, екіншіден, май немесе сұйытылған мұнай газын (LPG) таусылған сайын қайтадан тапсырыспен алу қажет. Сондай-ақ, сұйытылған мұнай газын (LPG) пайдаланатын үйлерде резеңке түтіктер қолданылған жағдайда газдың жылыстау қаупі бар. Оларды металл түтіктерге ауыстырған әлдеқайда қауіпсіз.
Қалалық газ құбыры арқылы жеткізілетін қазандықтардың бастапқы орнату құны жоғары болуы — оның кемшілігі. Алайда, жылыту шығындарын үнемдейтіндіктен, ұзақ мерзімді есептеуде олар арзанырақ болады. Қалалық газ қазандықтарын қауіпсіз пайдалану үшін қолданар алдында қазандықтың түйіскен жерлерінде түтін шығару құбырының ажырап кетуі мен майысқан жерлерінің бар-жоғын тексеріңіз.

Электрлік жылытқыштар мен электр-тоқ көрпелер де жылытуға кеңінен қолданылады. Алайда электр энергиясының жоғары құны мен электромагниттік сәуленің көп мөлшерде шығуына байланысты оларды шамадан тыс пайдаланбаған жөн. Электр жылытқыш пен электрлік көрпелерді ұзақ уақыт үздіксіз пайдалану өрт қаупін тудыруы мүмкін, сондықтан сақтықпен қолдану қажет.

Ішкі жылытқыш ретінде газ жылытқыштар жиі қолданылады, бірақ түнде ұйықтап жатқанда оларды пайдалану кезінде абай болу керек. Түнде газ жылытқышын қосып қойсаңыз, көміртегі тотығымен улану қаупі бар. Жиі желдетуді ұмытпаңыз. Сондай-ақ, көптеген оқиғалар ескі өнімдерді пайдаланудан болады, сондықтан әр өнімнің ұсынылған пайдалану мерзімін сақтау маңызды.

‘Орнатуға өтініш қабылдайтын телефон орталығының анықтама нөмірлері ел аумағында 100 (KT), 106 (SK Broadband) нөмірлерінен тұрады. Телефон трубкасын көтеріп, тиісті нөмірді терген кезде анықтама орталығына қосылады. Телефон ақысын төлеуді ай сайын автоматты түрде шоттан алынатын автоматты аударым әдісімен немесе интернет арқылы «джиро» әдісімен (интернет джиро www.giro.or.kr ☎1577-5500) жүргізу ыңғайлы. Осылайша, әр ай сайын банкке барудың қажеті болмайды, төлемді ыңғайлы түрде төлеуге болады.

Көптеген шетелдіктер ұялы телефонды бөліп төлеу арқылы сатып ала алмайды, тек қолма-қол ақшамен бірден сатып алу мүмкіндігі бар. Сондай-ақ, шетелдік тіркеу куәлігі бар адамдар өз атына ұялы телефон нөмірін ала алады, бірақ шетелдік тіркеу куәлігі жоқ адамдар мұндай мүмкіндікке ие емес.

Мұндай жағдайда алдын ала төлем жасалатын «карта-телефон» деп аталатын алдын ала төлем жасалатын телефондар жиі қолданылады. Ақшасы бар картаны алдын ала сатып алып, телефонға карта нөмірін енгізу арқылы сол сомаға тең қызметті қолдануға болады. Жалпы телефоннан айырмашылығы, оған қосылу ақысы немесе негізгі төлем болмайды, бірақ қоңырау ақысы сәл қымбатырақ. Карта-телефонды үнемі пайдалану үшін айына кем дегенде 10 000 вонды қайта зарядтау керек, ал қоңырау ақысы 10 000 воннан аз болса да, келесі айға қалдықты пайдалану мүмкін емес. Телефон бағасы өнімге байланысты әр түрлі болады. Карта-телефонды көбіне шетелдік жұмысшылар көп шоғырланған зауыт айналасындағы дүкендерде, шетелдік тағам дүкендерінде, пошта бөлімшелерінде (әр өңірде қол жетімділігі әртүрлі. ☎1588-1300 арқылы хабарласу қажет), сондай-ақ байланыс операторларының ресми өкілдіктерінен сатып алуға болады.

Таксофонды пайдалану үшін тиын немесе карта қажет. Уақытты дұрыс таңдасаңыз, халықаралық қоңырауларды арзан бағамен жасауға болады. Қала ішіндегі қоңырау ақысы әр 180 секундта 70 вон, ал ұялы телефонға әр 38 секундта 70 вонды құрайды.

Барлық таксофондарда төтенше жағдайда қолдануға болатын қызыл кнопка бар. Карта немесе тиын болмаса да, тек кнопканы басып, қылмыс туралы немесе өрт туралы хабарлап, көмек сұрауға болады. Қауіпті жағдайда керек шұғыл нөмірлер:

Халықаралық қоңыраулар интернет арқылы немесе шетелдіктерге арналған дүкендерден, кейбір ыңғайлы дүкендерден халықаралық қоңырау картасын сатып алу арқылы арзанырақ болады.

Кореяда қоғамдық арналардан (KBS, MBC, SBS) басқа, жалпы бағдарлама арналары, кабельді теледидар, жергілікті кабельді теледидар, спутниктік теледидар (Sky Life) сияқты әртүрлі арналар бар. Соңғы уақытта интернет негізіндегі IPTV де кеңінен қолданыла бастады. Кейбір жергілікті кабельдік және IPTV компаниялары жоғары жылдамдықты интернет желісін бір уақытта ұсынады, және кабельді теледидар мен интернетті бірге қоса алсаңыз, олар басқа компанияларға қарағанда арзан бағамен қызмет көрсете алады.
Тек интернетті пайдаланғыңыз келсе, әр байланыс компаниясының бағалары сәл өзгеше болуы мүмкін, мұқият салыстырып, өтініш берген дұрыс. Үйге интернет желісін орнату қиын болса, интернет керек кезде интернет-кафесіне барып, интернетті қолдана аласыз. Интернет-кафесі әдетте тәулік бойы жұмыс істейді, төлемнің 1 сағаты шамамен 1,500-2,000 вонды құрайды, аймаққа байланысты бағалар өзгеруі мүмкін.

Қоқысты тастау кезінде түріне қарай (жалпы қоқыс, тағам қалдықтары, қайта өңделетін заттар және т.б.) арнайы белгіленген қалтаға салып, белгіленген жерге тастау керек. Қоқысты талапқа сай тастамаса, оны жинап алмайды, тіпті кейде айыппұл салынады.

Тағам қалдықтары мен қайта өңделетін заттарды қоспағанда, қалғандары жалпы қоқыс ретінде бөлініп, арнайы қоқыс қалтасына салынып тасталады.

Сұйықтығын төгіп, тағам қалдықтарына арналған арнайы қалтаға салып немесе тұратын жеріңізге байланысты тағам қалдықтарына арналған контейнерге саласыз. Айта кету керек, әр аймақта тағам қалдықтарын салатын дорбалар (RFID) әртүрлі болады.

Қайта өңдеуге болатын заттар: қағаз, бөтелкелер, металл қалдықтары, банка, полиэтилен қаптары (үшбұрышты қайта өңдеу белгісінің ішінде PP, OTHER, LDPE сияқты бөлек шығару белгісі болғанда ғана мүмкін), пластиктер [пластик бөтелкелер, EPS, орама (стирофам), синтетикалық ыдыстар (йогурт бөтелкелері, жуғыш зат контейнерлері және т. б). Сусын бөтелкелері немесе банкілер сияқты заттарды шығарар алдында ішіндегі сұйықтықты төгіп, көлемін кішірейтіп лақтыру қажет.

Пайдалануға жарамсыз жиһаздар немесе электроника сияқты үлкен көлемдегі қоқыстарды тұрғылықты орталықтан арнайы жапсырманы сатып алып, үйдің алдына шығарып қоясыз. Жапсырма бағасы заттың түрі мен көлеміне байланысты өзгереді. Кейбір аймақтарда жапсырманы белгіленген сатылым орындарынан (супермаркеттер және т.б.) сатып алуға болады. Пәтерде тұратын болсаңыз үйді басқару кеңсесіне ақшасын төлеп, мұндай заттарды лақтыруға көмек беретін қызметтерді пайдалануыңызға болады.

Төтенше жағдай деген не? Төтенше жағдай — бұл өрт, жарақат алу немесе кенеттен ауырып қалу жағдайлары. Осындай жағдайларда 119 нөміріне хабарласыңыз. Олар сіздің қоңырауыңызды тәулік бойы қабылдап, алғашқы көмек көрсететіндерді жібереді.

Ел бойынша 13 дана 119 Қауіпсіздік тәжірибе орталығы және 242 өрт сөндіру бекеті бар, олар тегін қауіпсіздік білімін береді. Әрбір тәжірибе орталығында арнайы тәжірибе алаңдары бар (әуе көлігі, кемеде, суда ойнау, тығыз халық ортасы және т.б.). Сондықтан тәжірибе орталығының қандай алаңдары бар екенін тексеріп, алдын ала телефон арқылы немесе орталықтың веб-сайтынан брондаңыз.